هنوز دانش‌آموزان و خانواده‌ها به این باور نرسیده‌اند که در انتخاب رشته در کنار علاقه دانش‌آموز یا نگرش  حاکم بر جامعه به استعداد دانش‌آموز و آینده رشته شغلی توجه داشته باشند البته آموزش‌وپرورش نیز در بحث هدایت تحصیلی دانش‌آموزان با ضعف‌هایی مواجه است و تا زمانی که شرایط فعلی بر مدارس کشور حاکم باشد همچنان تب رشته تجربی باعث می‌شود دو سوم داوطلبان کنکور  برای ورود به رشته‌های پرشکی، دندانپزشکی و داروسازی رقابت کنند.

* ترسیم آینده بازار کار برای هدایت تحصیلی دانش‌آموزان

 امید شهبازی کارشناس مشاوره و هدایت تحصیلی درباره فرایند انتخاب رشته تحصیلی عنوان کرد: بعد از انتخاب مدرسه و ثبت‌نام،‌هدایت تحصیلی مهمترین مسئله‌ای است که خانواده‌ها با آن درگیر هستند. زمانی که دانش‌آموزان وارد دوره متوسطه اول می‌شوند می‌توان استعدادهایشان را شناسایی و به سمت آن سوق داد به عنوان مثال پدر دانش‌آموز شغل خاصی دارد و می‌تواند در آینده برای فرزندش کسب و کار و درآمد فراهم کند بنابراین در دوره متوسطه اول باید بچه‌ها را  به لحاظ امکاناتی که خانواده‌ها می‌توانند در اختیارشان قرار دهند، بررسی کرد.

وی با تاکید بر اینکه در هدایت تحصیلی باید وضعیت10 سال آینده را که دانش‌آموز می‌خواهد وارد بازار کار شود بررسی کنیم، گفت: باید بدانیم چه شغل‌هایی در آن سال درآمد و بازار کار خواهد داشت، آیا شغلی که دانش‌آموز می‌خواهد انتخاب کند در آینده اشباع شده است یا خیر؟ هم‌اکنون در رشته پزشکی 660 هزار داوطلب داریم که 9 هزار نفر پزشکی می‌خوانند و هر سال هم حدود 2 هزار نفر از دانشگاه‌های خارج از کشور فارغ التحصیل می‌شوند بنابراین هر سال به جمعیت پزشکان اضافه می‌کنیم، آیا در 10 سال آینده باز هم زمینه کاری برای رشته‌های مختلف پزشکی فراهم است؟

* اشکالات هدایت تحصیلی

این کارشناس مشاوره و هدایت تحصیلی بیان کرد:‌ هم‌اکنون در بحث هدایت تحصیلی نمره خیلی غالب است و نباید آن را ملاک عمل قرار داد. هم‌اکنون یک برگه هدایت تحصیلی به دست دانش‌آموز می‌دهند و با یک فرم پرکردن و تمرکز بر نمره برای انتخاب رشته او تصمیم‌گیری می‌شود در حالیکه باید محتوای کارگاهی در نظر بگیریم تا توانمندی، خلاقیت و استعداد پنهان دانش‌آموزان را رصد کنیم و راهکاری پیدا شود که در دوره متوسطه اول برای بچه‌ها کارهایی انجام دهیم که جهت گرایش و استعداد خود را پیدا کنند و خانواده‌ها براساس علاقه ناشناخته خود برای آنها تصمیم نگیرند.

* بیشتر فارغ‌التحصیلان کامپیوتر و معماری در رشته خود مشغول به کار می‌شوند

شهبازی درباره عدم همخوانی رشته تحصیلی و شغل گفت: عمده اتفاق در انتخاب رشته کنکور این است که بچه‌ها براساس علاقه انتخاب رشته می‌کنند بدون اطلاعات کافی. در هر شغلی باید فرد تحصیلکرده همان شغل را داشته باشیم. بسیاری از دانش‌آموزانی که در هنرستان رشته مکانیک می‌خوانند پس از فارغ التحصیل شدند به شغل مکانیکی نمی‌روند اما بیشتر بچه‌های کامپیوتر و معماری یعنی حدود 42 درصد در مسیر تحصیلی خود به کار مشغول می‌شوند.

وی تاکید کرد: برنامه‌ریزی خانواده باید این باشد که در قدم اول چگونه فرزندش می‌تواند مفید باشد و صرفا علاقه خانواده‌ محور نباشد،  باید مسیر درستی که دارای حاشیه امن بیشتری در آینده است را برای بچه‌ها انتخاب کنیم، خانواده‌ها در بسیاری از موارد رشته‌ها را نمی‌شناسند به عنوان مثال چرا صنعت نساجی به این روز افتاده است؟ نخست فارغ التحصیل کم است و دوم اینکه کارخانه‌ای که بتوانند در آن کار کنند وجود ندارد همچنین در این رشته تنوعی در شهرها نداریم، در لرستان که بزرگترین کارخانه پارچه را دارد مهندسی نساجی  ندارریم.

این کارشناس مشاوره و هدایت تحصیلی افزود: بزرگترین و بهترین دانشکده مهندسی کشاورزی در تهران است اما چقدر در تهران کشاورزی داریم؟ بیشترین فارغ التحصیلان رشته کشاورزی یعنی حدود 60 درصد آنها از دانشگاه تهران هستند و ساکن شهرهایی هستند که کشاورزی ندارد. یکی از بهترین هنرستان‌ها، هنرستان‌های نمایش است و بچه‌هایی وارد به آنجا می‌شوند که خیلی خوب می‌توان استعداد آنها را شناخت.

* ترس از رشته ریاضی

شهبازی مطرح کرد:‌ خانواده‌ها بسیاری از رشته‌ها را به خوبی نمی‌شناسند و حتی نمی‌دانند تفاوت واحدهای درسی رشته ریاضی و تجربی در درس ریاضی چگونه است، خیلی از مواقع دانش‌آموز برای فرار از درس ریاضی،‌رشته ریاضی را انتخاب نمی‌کند و به سمت رشته تجربی می‌رود در حالیکه تفاوت واحد درسی آنها بسیار کم است و زحمتی که دانش‌آموز برای موفقیت در رشته ریاضی باید بکشد بسیار کمتر است از رشته تجربی است.

وی افزود: بسیاری از مشاغل آنقدر فارغ التحصیل دارند که فرد نمی‌تواند در زمینه مربوط به خود کار کند. در بحث انتخاب رشته تحصیلی باید از فردی که دو سال است رشته را می خواند، فردی که تاره فارغ التحصیل شده و فردی که در حال کارکردن است و راضی هم هست، دعوت کرد تا وضعیت رشته را برای دانش‌آموز تشریح کنند حتی آموزش‌وپرورش می‌تواند یک فراخوان بدهد تا افراد علاقه‌مند در این رابطه بیایند و با تهیه فیلم‌های کوتاه به بچه‌ها در بحث انتخاب رشته تحصیلی کمک کند.

همچنین حمیدرضا مولایی معاون آموزش متوسطه منطقه هفت آموزش‌وپرورش شهر تهران درباره هدایت تحصیلی دانش‌آموزان معتقد است که در متوسطه دوره اول باید به سه فاکتور رسیده باشیم، نخست دانش‌آموز باید استعداد و توانایی خود را بشناسد، دوم نسبت به  وضعیت آینده مشاغل اطلاع داشته باشد و سوم با توجه به امکانات کشور، نیازها و آینده مشاغل یعنی توسعه متوازن برای انتخاب رشته اقدام کرد.

*  71 درصد دانش‌آموزان رشته ریاضی در دانشگاه پذیرفته شدند

وی افزود: دانش‌آموزان باید بدانند در آینده باید به درد خودشان، جامعه و توانمند شدن کشور بخورند و از این موارد در سند تحول با نام حیات طیبه یاد شده است و آموزش‌وپرورش باید منشأ آموزش دانش و مهارت روز باشد.

معاون آموزش متوسطه منطقه هفت آموزش‌وپرورش شهر تهران با اشاره به اینکه در دوره ابتدایی تصورات دانش‌آموزان با بازی شکل می‌گیرد و حتی ارزشیابی آنها توصیفی است و باید مهارت‌های عمومی را فرابگیرند، گفت: در دوره متوسطه اول باید دانش‌آموزان نسبت به استعدادهای خود شناخت پیدا کند و بداند بعضی مشاغلی که امروز در جامعه وجود دارد ممکن است در آینده از بین بروند.

مولایی ادامه داد: مطابق برنامه ششم توسعه قرار است 50 درصد دانش‌آموزان به رشته‌های فنی و کاردانش و 50 درصد به رشته‌های نظری هدایت شوند همچنین 71 درصد دانش‌آموزان رشته ریاضی، 54 درصد در رشته انسانی و 35 درصد در رشته تجربی سال گذشته توانستند وارد دانشگاه شوند.